"De strijd is nog niet gestreden"

Moderne feministen brengen vrouwenrechten opnieuw onder de aandacht

Actrice Emma Watson: zo ziet een feministe eruit.

Celebrities als Lena Dunham, Emma Watson en Beyoncé Knowles spreken zich dagelijks uit voor gelijke rechten tussen man en vrouw. Op sociale media hebben it-girls uit het digitale tijdperk een grote invloed op de perceptie van het vrouwelijke geslacht. Maar er rijzen ook vragen. Is het feminisme terug van nooit helemaal weggeweest, of is het niet meer dan een oppervlakkige trend?

“Echte vrouwen zijn wijven, topwijven. Echte vrouwen hebben er schoon genoeg van.” Zo beëindigde Anke Wauters, een 25-jarige studente journalistiek uit Gent, op 26 februari op haar blog de post die “Dik. Lelijk. Wijf.” heette. Haar pleidooi voor meer zelfvertrouwen bij vrouwen met een maatje meer ging de weken daarna viraal: eerst werd het overgenomen door de website van Weekend Knack – waar het op het moment van schrijven meer dan 8000 keer werd gedeeld – en vervolgens haalde het artikel ook de weekendeditie van De Morgen.

‘Er bestaat niet zoiets
als 'slechte feministen'’

In sommige media werd Wauters meteen tot de Vlaamse Lena Dunham gedoopt. Te uwer info: Lena Dunham is de bedenkster, regisseuse en hoofdrolspeelster van de Amerikaanse hitserie Girls, maar ze is ook veel meer dan dat. Haar atypische figuur en haar neiging om grenzen op te zoeken en taboes te doorbreken hebben haar verheven tot een rolmodel voor tienermeisjes, maar Dunham werd bijgevolg ook het onderwerp van uitgebreide artikels in Time en The Guardian. Ze is de voortrekster van een nieuw feminisme: een feminisme dat verspreid wordt via sociale media en niet langer gaat over stemrecht of genderquota, maar over seksualiteit en persoonlijkheid.

Rijke, blanke vrouwen

Het doet meteen vragen én kritiek rijzen. De Haïtiaans-Amerikaanse schrijfster Roxane Gay merkte onlangs fijntjes op dat de personages uit Girls rijke, blanke vrouwen uit New York zijn – niet meteen figuren die zich zorgen moeten maken over hun loonbriefje of hun gebrek aan kansen, zou je denken. Is feminisme een modetrend geworden, een nieuwe rubriek in bladen voor onzekere vrouwen?

“Zeker niet”, zegt Anke Wauters wanneer ik haar ontmoet bij een kop koffie in het Gentse Sint-Pietersstation. “Dat mijn artikel verscheen in de beauty-rubriek van het lifestyle-magazine van Knack, stoort mij absoluut niet. Het gaat ook over uiterlijk en over schoonheidsidealen. Veel beautymagazines zouden beter die serieux terug vinden.”

‘Het is niet omdat je
rijk en blank bent,
dat je niets te zeggen
hebt’

Een dag later treedt Jozefien Daelemans haar bij aan de telefoon. Nadat ze zich tien jaar geërgerd had aan de oppervlakkigheid van de meeste vrouwenbladen, startte ze in maart 2014 zelf het online vrouwenblad Charlie. “Het is gewoon beknellend om dagelijks met onmogelijke schoonheidsidealen geconfronteerd te worden,” vindt Daelemans. “En als je ziet hoeveel eetstoornissen er nog zijn… Die problematiek kan je niet onder tafel vegen.”

Dat succesvolle, blanke vrouwen als Dunham of actrice Emma Watson die problematiek bij een groot publiek brengen, hoeft geen probleem te zijn. “Het is een beetje ‘damned if you do, damned if you don’t’”, legt Daelemans uit. “Als ze zich er niet over zouden uitspreken, zouden ze óók kritiek krijgen. Maar die mensen hebben een heel groot bereik, en dat gebruiken ze voor de goede zaak. Het is niet omdat je rijk en blank bent, dat je niets te zeggen hebt. Emma Watson zou evengoed haar mond kunnen houden en een muurbloempje kunnen blijven. Maar nu brengt ze belangrijke thema’s bij een hele hoop jonge meisjes.”

Eline Van Hooydonck, een jongedame van 23 jaar die zich op haar Twitteraccount net als Wauters onomwonden “feministe” noemt, vecht met evenveel vuur voor dat soort thema’s: “Feminisme draait niet om één idee. Je hoeft het niet met alles eens te zijn, en je kan er je eigen ideeën op nahouden. Zolang je gendergelijkheid maar hoog in het vaandel draagt. Er bestaat niet zoiets als ‘slechte feministen’.”

Sociale media

Dat Wauters’ artikel verscheen op haar blog en dat je Charlie enkel online kan lezen, is geen toeval. Een extreme uitzondering als de radicale vrouwenbeweging Femen daargelaten, wordt de strijd over vrouwenrechten en gendergelijkheid niet langer met protestmarsen op straat, maar wel online en op de sociale media gevoerd. “Op een online medium kan je de mensen laten meepraten en kan je van onderuit een beweging creëren”, motiveert Daelemans haar keuze voor een online platform. “Mensen die iets onder de aandacht willen brengen, laten dat weten op een blog, op Facebook, of op Twitter.
Zo zetten ze iets in gang.”

De jonge feministen sluiten zich daar bij aan. “Ik denk dat Twitter een hele grote rol heeft gespeeld in de nieuwe opmars van het feminisme”, bedenkt Van Hooydonck zich. Het risico van vluchtigheid en oppervlakkigheid – hoe genuanceerd kan je zijn in 140 tekens? – moet je er dan maar bijnemen. “99 procent van onze tweets gaan misschien verloren, maar als je met die ene andere procent iemand kan overtuigen om op een link te klikken en die persoon aan het denken kan zetten, is het dat wel waard”, klinkt het bij Wauters.

Iedereen feminist?

Maar is het nog wel nodig om mensen te overtuigen? Is niet iedereen feminist tegenwoordig? Haast niemand beweert nog dat de plaats van de vrouw achter het aanrecht is. Zoals Yves Desmet, opiniërend hoofdredacteur van De Morgen, op Vrouwendag opmerkte in zijn column: “Tot voor heel kort had deze krant de traditie om ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag een duo vrouwelijke hoofdredacteurs een dag lang de krant te laten leiden. Dat hoeft gelukkig niet meer, gewoon omdat de krant vandaag iedere dag door twee vrouwelijke hoofdredacteurs geleid wordt.” (De Morgen, 07-03-2015).

‘Oogcontact op overvolle tram. 
Zijn hand glijdt ostentatief van 
boven naar beneden naar boven 
naar beneden over de stang’

In dezelfde editie van De Morgen liet mediawatcher Marc Didden zich echter laatdunkend uit over “Juffrouwen Truttenbol die zich erover beklaagden dat ze wel eens nagefloten worden door bronstige bouwvakkers die ook nog iets als "Ciao bella!" roepen. Hoe erg is dat, zeg?”

Een week later riep de blogster Yasmine Schillebeeckx vrouwen op om dergelijke ervaringen op Twitter te delen, vergezeld van de hashtag #wijoverdrijvenniet. Er kwamen veelzeggende tweets als “Aanschuiven op een overvolle Werchterweide: een man die in de andere richting aanschuift knijpt volhandig in mijn borsten ” (@yayzine) of “Oogcontact op overvolle tram. Zijn hand glijdt ostentatief van boven naar beneden naar boven naar beneden over de stang ” (@FakePlasticRuby). “De strijd is nog niet helemaal gestreden”, meent Wauters. “Ook anno 2015 is feminisme nog nodig. Dat besef komt er nu eindelijk.”

@Ewoud51

Geschreven door: Ewoud Ceulemans